Door Het lijkt alweer een eeuwigheid geleden, maar goed tien jaar terug woedde er een heuse formatenstrijd in audioland: SACD versus DVD-audio. Beide hi-res formaten beloofden een weergave die superieur was aan die van een gewone CD, terwijl ze beide ook nog eens meer opslagcapaciteit boden e´n geschikt waren voor zowel stereo- als surroundmateriaal.
Inhoudelijk zagen beide formaten er echter heel anders uit. Waar DVD-audio-schijfjes een reguliere PCM-track gebruiken met een hoge bitrate en samplingfrequentie (van 16 bit/44 kHz tot 24 bit/192 kHz), deed SACD voor de encodering van muziek een beroep op een pulse-density modulation-schema (PDM) dat de naam DSD kreeg.
Beide formaten vertrekken dus vanuit een afwijkende technische benadering, en die heeft verstrekkende gevolgen naar de praktijk toe.
,
Die technische verschillen zorgen er meteen ook voor dat het onmogelijk is om DSD e´e´n-op-e´e´n te vergelijken met PCM. DSD legt immers een signaal vast met behulp van Sigma-Delta modulatie, wat resulteert in een 1-bit (!) formaat met een samplingfrequentie van 2.8224 MHz.
Oftwel: de samplingfrequentie van DSD is 64 keer zo hoog als bij een klassieke CD, maar biedt slechts een zestiende van de bitdiepte. Vandaar ook dat het formaat weleens wordt aangeduid als DSD64.
Daarnaast zijn er ook nog DSD-tracks in omloop die het dubbele van de standaard samplingfrequentie hanteren. Die worden aangeboden als DSD128. In alle gevallen worden ze uitgestuurd als een bitstream. Belangrijk om weten is dat er een grote rol is weggelegd voor filtering en noise-shaping in het DSD-concept.
Die noise shaping-technologie – een techniek die de signaal-ruisverhouding opkrikt door ongewenste artefacten ‘op te schuiven’ naar frequentiegebieden waar ze niet of minder storend zijn – maakt dankbaar gebruik van de riante frequentierespons van DSD (in theorie tot wel 100 kHz).
Door noise te verhuizen naar ultrasone frequenties – die onhoorbaar zijn voor het menselijk gehoor – is het immers mogelijk om het belangrijke gebied tussen 20 Hz en 20 kHz te vrijwaren van onvolkomenheden, wat binnen dat frequentiegebied resulteert in een groter dynamisch bereik (120 dB, wat ongeveer overeenstemt met een 20-bit/96 kHz PCM-track) dan bij een klassieke CD.
De grotere frequentieband biedt dus vooral meer speelruimte voor noise-shaping en filtering van het signaal, iets wat trouwens ook nodig is bij een 1-bit formaat. Wie zich verder wil verdiepen in deze materie, vind op internet trouwens heel wat goede bronnen over de specifieke eigenschappen van DSD.
,
De SACD is intussen van het toneel verdwenen, maar toch zien we DSD-bestanden sinds kort opnieuw opduiken. Dit keer niet op een fysieke drager, maar wel bij gespecialiseerde downloaddiensten die hi-res muziek verkopen.
Het gaat niet meteen om bekende namen, maar eerder om kleine, audiofiele aanbieders zoals 2l.no, dsdfile.com, channelclassics.com of bluecoastrecords. com. Op www.ps3sacd.com vind je overigens nog heel wat meer DSD-aanbieders. Maar opgelet: net als bij de SACD’s van weleer (die niet op een gewone CD-speler beluisterd konden worden), stellen ook DSD-downloads speciale vereisten aan je hardware – of je ze nu via een computer naar een USB- DAC wil sturen of ze rechtstreeks via een audiostreamer wil beluisteren.
Wie DSD-bestanden over zijn netwerk wil streamen, zal al snel merken dat het aantal DSD-compatibele audiostreamers momenteel erg beperkt is. De op IFA voorgestelde Sony HAP-Z1ES (2.000 euro) weet bijvoorbeeld raad met het DSD-formaat maar speelt ze enkel af van een interne harde schijf. De met een EISA-award bekroonde Marantz NA-11S1 (4.000 euro) kan wel DSD's streamen.
Bij iets bescheidener geprijsde systemen – denk aan Sonos, Teufel, enzovoort – ben je met DSD- bestanden echter aan het verkeerde adres. Bij kleinere, gespecialiseerde merken zoals North Star Design, Benchmark, Fostex, Wadia en dCS vinden we dan weer DAC’s die met DSD overweg kunnen, al spelen ook die toestellen duidelijk in de duurdere prijsklasse.
Een aangename uitzondering op de regel is TEAC, dat met de UD-501 een DSD-compatibele DAC aanbiedt die dik onder de 1.000 euro blijft. Deze DAC’s lijken alvast interessante compagnons voor wie een DSD- compatibele audioset rond een PC wil uitbouwen. Een leuk buitenbeentje is dan weer de draagbare muziekspeler van Astell & Kern – de AK120 – die eveneens ondersteuning biedt voor DSD-audiotracks. Kortom, de hardware is er wel maar je moet er stevig naar zoeken…
,
Of DSD-bestanden een toekomst hebben in downloadbare vorm valt nog maar af te wachten. Net als in de tijd van de SACD en DVD-audio-schijfjes, zijn er immers nogal wat potentie¨le struikelblokken die kunnen verhinderen dat DSD het grote publiek bereikt. In de eerste plaats zijn er een aantal praktische bezwaren.
Zoals we al aangaven is er speciale hardware vereist om DSD-tracks af te spelen, maar daarnaast vallen DSD-bestanden ook groot uit.
Waar een album in FLAC-formaat (24-bit/96 kHz) van 64 minuten zo’n 1.260 MB inpalmt, moet je voor datzelfde album in DSD64- formaat al snel rekenen op 2.594 MB – ongeveer het dubbele. Een surrounduitvoering van datzelfde DSD64- bestand? 6.493 MB… Daarmee is zelfs een moderne harde schijf snel gevuld.
Ook de prijskaartjes van DSD- downloads vallen (voorlopig) duur uit; je betaalt er haast gegarandeerd een slok meer voor dan een album in FLAC-formaat. En hoe zit het met de geluidskwaliteit? Is DSD superieur aan PCM? Wel, daar raken zelfs ingenieurs het niet over eens – nota bene ruim tien jaar na de introductie van DSD.
Op papier lijkt er echter weinig te zijn dat in het voordeel van DSD pleit, in vergelijking met de meer courant verkrijgbare hi-res PCM-tracks. DSD- ondersteuning lijkt ons dan ook niet meteen een argument om een bepaalde DAC of streamer boven een andere te verkiezen.
